Statik elektriklenme

Elektrostatik

Elektrostatik Alm. Elektrostatik (f), Fr. Electrostatique, İng. Electrostatics. Durgun elektrik yüklerini ve etkilerini inceleyen ilim. Elektrik yüklü cisimlerin meydana getirdiği elektriki alan, cisimlerin bu alan içindeki durumları, birbirine tesirleri elektrostatiğin belli başlı konularını teşkil eder. Maddenin temel taşı olan atomdaki yüklü tanecikler, negatif yüklü elektronlar ve pozitif yüklü protonlardır. Temel birimlerden bir elektronun yükü, -1,

Elektrostatik hakkında ansiklopedik bilgi

Elektrostatik Alm. Elektrostatik (f), Fr. Electrostatique, İng. Electrostatics. Durgun elektrik yüklerini ve etkilerini inceleyen ilim. Elektrik yüklü cisimlerin meydana getirdiği elektriki alan, cisimlerin bu alan içindeki durumları, birbirine tesirleri elektrostatiğin belli başlı konularını teşkil eder. Maddenin temel taşı olan atomdaki yüklü tanecikler, negatif yüklü elektronlar ve pozitif yüklü protonlardır. Temel birimlerden bir elektronun yükü, -1,6.10-19 kulon’dur. Protonunki aynı değerde, fakat (+) işaretlidir.

Her yüklü taneciğin etrafında iç içe küreler şeklinde tasavvur edilebilen bir elektriki alan meydana gelir. Merkezde bulunan taneciğin herhangi bir küre yüzeyi üzerindeki tesiri aynıdır. Bu alanın herhangi bir yerinde bulunan elektrik yüklü başka bir taneciğin belirli bir potansiyeli vardır. Yeryüzünden belirli bir yükseklikte bulunan bir cismin yerçekimi sebebiyle sahib olduğu potansiyel enerji buna benzer bir hadisedir. Dünya, cisimleri merkezine doğru çekmeye çalışır. Merkezden uzaklıkları farklı, yani yeryüzünden yükseklikleri farklı olan iki nokta arasında bir cismi taşımak için gereken enerji potansiyel enerjinin farkına eşittir. Yüklü bir taneciğin elektriki alanı içinde bulunan iki noktanın potansiyel farkı da benzer şekilde artı yüklü birim taneciği bir noktadan diğerine taşımak için gerekli olan enerjiye eşittir.

Yüklü tanecikler arasında meydana gelen elektrostatik kuvvet, taneciklerin birbirini çekmesi veya itmesi şeklindedir. Aynı yükler birbirini iter, farklı yükler ise çeker. Buna göre iki elektron veya iki proton birbirini iterler. Elektron ile proton ise birbirlerini çekerler. Meydana gelen bu kuvvet, ister itme, ister çekme olsun, taneciklerin yüküne, aradaki mesafeye ve içinde bulunulan çevrenin geçirgenlik özelliğine bağlıdır. Yüklerle doğru orantılı, aradaki mesafenin karesiyle ters orantılıdır.

Statik elektrik (durgun elektrik) yüklü bir cismin yük miktarını tesbit etmek için elektroskoplar ve daha hassas ve yeni olan elektrometreler kullanılır. Elektroskop, yüklü parçaya dokununca aynı cins elektrikle yüklenen iki metal yaprakçığı birbirini iterek açılır. Yaprakların açılması yükün olduğunu gösterir. Elektrostatik esaslara dayanarak yapılmış değişik gayelerle kullanılan aletler olduğu gibi aynı esaslara dayalı teknik metodlar da mevcuttur. Tabanca ile boyamada boya tanecikleri yüklenerek yüzeye daha iyi yapışması sağlanır. Zımpara kağıdı yapımında da bu özellikten faydalanılır. Elektrostatik yük üretmek veya depolamak gayesiyle kullanılan kondansatör, elektrofor, Wimshurst makinası gibi elektrostatik aletlerden başka taneciklerin hızlandırılıp elektron demeti elde etmek için gereken çok yüksek gerilimi sağlamak gayesiyle kullanılan Van de Graaff jeneratörü aynı esaslara dayanan gelişmiş bir alettir.

Pratik hayatta kumaşa sürülmüş bakalit bir çubuğun ufak kağıt parçalarını çekmesi, şimşek hadisesi, sık karşılaşılan elektrostatik hadiselerdir. Statik elektrik bazı hallerde tehlikeli bir durum arz edebilir. Mesela bulutlarda biriken statik yüklerin yıldırım şeklinde toprağa boşalması halinde, tehlikeyi önlemek için paratoner kullanılır. Yakıt tanklarında sürtünmeden birikebilen statik yüklerin tehlikesini ortadan kaldırmak için, tankın zincirle topraklanması yine aynı gaye içindir.