Sodyum asetat deneyi

 
Sıcak buz diye isimlendirilen sodyum asetat ın kristalleşme deneyine uzun zamandır merak etmişimdir. Biraz araştırdıktan sonra ufak bir meblaya temin ettğim ”sodyum asetat trihidrat” kimyasalı ile deneyi yapmaya başladım… Fakat ilk denememde yarım litrelik suya eklediğim 100 gr. civarındaki asetat kristalleşmedi… Bir bilene sorduğumda iyice suya doyurmam gerektiğini öğrendim. Fakat az (100 gr.) asetatım kalmıştı. Bu sefer daha az suya (damacana suyu) beherde ısıtarak ilave ettim ama ne kadar koyduysam bi türlü doymadı. Sonradan keşke daha az su koysaydım dedim ama iş işten geçmişti… Yakın zamanlarda 250 gr. sodyum asetat temin ettim.
Sizce bu deneyin gerçekleşmeme nedeni nedir?
Bu sefer musluk suyu ile denemeyi düşünüyorum(İstanbulda oturuyorum)
Sizce kullandığım suyun etkeni var mıdır?

Aslında ; İşin temel prensibi tamamen çözünme ve çözelti olgusu. Videoda sıcak su içerisinde doygun çözelti hazırlanıyor. Örneğin 80 C sıcaklıkta 30 gr sodyum asetat çözülüyor diyelim. 40 gr koyduğun zaman 30’u çözülüp 10’u kalacaktır. Bu sıcak sıvıdan bardağa bir miktar koyuyorsun fakat içerisinde katı olmamalı. Sonra buzdolabına koyup soğutunca (ki buzdolapları ortalama +2 ile 4 derece arasında soğutma sağlar) sodyum asetatın sudaki çözünürlüğü azalacaktır. Az önce 80 C’de 30 gr çözülürken şimdi çok daha az miktarda çözülmektedir. Fakat katılaşmak için gereken yüzey olmadığından çözelti doygun değil aşırı doygun durumdadır ve bardağın yüzeyindeki bir çatlak ya da videodaki gibi parmağın kıvrımlarında bile hemen uygun kristal düzeye geçmektedir. Parmakla dokunmak yerine sıvı içerisinde bir katı kristalide atsan yine aynı sonuç olacaktır.

Sodyum asetat nereden bulunur ?

İpucu : Baharatçıdan alacağınız sirke ruhu(asetik asit)
ve bakkaldan alacağınız sodyum bı karbonatı karıstırarak elde edilebilir.

Sodyum asetat ile sıcak buz yapımı

Tıbbi ve kimyevi madde satan mağazalardan bulabileceğiniz Sodyum Asetat (CH₃COONa) ile ilginç bir deney yapabilirsiniz. Genellikle “Sıcak Buz” olarak nitelen jel şeklinde madde, sarsıldığı ya da bir kenarından hareketlendirildiği zaman domino etkisiyle yarı katı bir hale geçebiliyor. Videodan bir örneğini izleyebilirsiniz. Sodyum Asetat ile yapılan “Sihirli Isıtıcı” ların risklerinden korunmak ise oldukça önemlidir. Peki neden?

Isıtıcıların Tehlikesi Nedir?

Bu madde ile yapılmış olan ve “Sihirli Isıtıcı” olarak isimlendirilen mükemmel fakat kullanmak konusunda çok bilinçli ve dikkatli olmak gereken araç insanların kullanım hatalarından kaynaklanan yaralanmalarına bağlı olarak satışı birçok yerde durdurulmuştu. Halen internet sitelerinde bulmanız mümkün olan araçları kullanmayı düşünürseniz kullanıma hazırlarken (yani kaynatırken) başından ayrılmayın ve aşırı kaynatmayın. Eğer ocakta unuttuysanız muhtemelen Sodyum Asetat genleşecek ve kaplamasında delik açacak ve solunması sağlıklı olmayan bir gaz olarak dışarıya çıkacak. Bu durumda yapmanız gereken ocağın altını kapatmak ve nefes almamaya gayret ederek havalandırma ve pencereleri açmak. Ürünü soğutmak için su dökmeye yeltenirseniz güçlü bir şekilde patlar yanıkları oluşmasına ve hatta kör olmanıza bile sebep olabilir.

     Neden Patlıyor?

Normalde Sodyum Asetat ile suyu NŞA’da birşeltirirseniz suyu kristalize etmesi gerekir fakat siz 90 – 100 belkide 150 derecede olan Sodyum Asetat üzerine boşaltırsanız  kesin olmamakla birlikte sıvı durumda olan Sodyum Asetat için sıcaklık bir katalizör gibi görev yaparak sert bir patlamaya yol açabilir. Bunun yanında Sodyum Asetat içersine eklenme ihtimali olan Alkali metaller patlamya yol açabilir. Patlamanın kesin nedeni patlama sonrası oluşan maddelerin analizi ile mümkün fakat siz yine de su dökmeyin. Eğer yanlışlıkla ocakta unuttuysanız ve kaplaması basınçtan delinmişse tekrar kullanmayınız.

Normal reaksiyon şu şekildedir: CH₃COONa + H2O —-> CH₃COOH + NaOH